Het beeld dat in films van Palestijnen wordt gegeven, stamt in eerste instantie uit de tijd dat de koloniale rijken op hun laatste benen liepen, oftewel de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw: anekdotische gedaanten, langslopende boertjes, domweg “Arabische vluchtelingen” die steevast op de achtergrond worden gehouden in schitterende landschappen. Alles om dé boodschap van toen “Een volk zonder land voor een land zonder volk” kracht bij te zetten.
Om dat beeld te doorbreken, duidelijk te maken dat ze wel degelijk bestaan en zich tegen de bezetting van hun land te verzetten, grijpen de Palestijnen niet alleen naar de wapens maar ook naar de camera. In de jaren zestig, luttele jaren na de oprichting van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO), ziet de Palestine Film Unit het daglicht.
De allereerste films zijn het werk van naar buurlanden gevluchte Palestijnen of van filmmakers uit solidaire Arabische landen, zoals Ali Siam, Kaiss Al-Zubaidi, Mustafa Abu Ali, Ghalib Sha’ath en Ibrahim Abu-Nab. Tegelijkertijd vertonen de koloniale rijken de eerste barsten en waait er tot in de verste uithoeken van de wereld een wind van revolutionair socialisme. Palestina wordt het middelpunt van internationale solidariteit, met ruggensteun van filmmakers uit de hele wereld. Maar de leiders van het Palestijnse verzet zien zich vanwege de belegering van Beiroet in 1982 gedwongen om in Tunesië in ballingschap te gaan. De structuren voor de nationale, militante filmindustrie zijn vernietigd, de door het Israëlische leger in beslag genomen films, alsook de makers ervan, worden verspreid.
In een land waar een film maken heldenmoed vergt, is het in ballingschap dat een nieuwe generatie filmmakers opkomt die voortaan actie en documentaire combineren met ambities van cinematografische, politieke en humanistische aard. Een voorbeeld van zo’n filmmaker is Michel Khleifi die al sinds 1970 als vluchteling in België woont en filmen benadert op een manier die breekt met de meer didactische aanpak van de PLO.
Inmiddels duiken de documentaires die in Beiroet verloren waren gegaan, in allerlei landen weer op, naar gelang er overal ter wereld revolutionaire banden worden gesmeed.
Tegenwoordig zijn er Palestijnse filmmakers zoals Kamal Aljafari, Mohanad Yaqubi en Reem Shileh, die de filmbeelden van toen als uitgangspunt gebruiken voor hun eigen films. Anderen, zoals Mahmoud Taw q Al-Haj, kiezen ervoor om hun eigen archiefbeelden te vermengen met satellietbeelden en militaire opnames. Weer anderen, zoals Theo Panagopoulos, vinden hun gading in de koloniale archieven.
In tegenstelling tot het koloniale beleid om de geschiedenis geweld aan te doen door de aanwezigheid van Palestijnen op hun eigen grond te wissen, zijn de inspanningen van deze filmmakers stuk voor stuk daden van verzet tegen die geprogrammeerde uitwissing.
Die filmbeelden bewaren, in omloop brengen, weer gebruiken en zich opnieuw eigen maken, is blijven bouwen aan een collectief geheugen.
