Rabah Ameur-Zaïmèche

Na enkele realistische/naturalistische films, in kostuum of in pikzwarte film noir, maakt Rabah Ameur-Zaïmèche een misdaadthriller die zich afspeelt aan de rand van de lage-inkomens-woonwijken. Hij baseert zich daarvoor op een waargebeurd verhaal: de overval op een Saoedische prins aan een afrit van de autosnelweg (2014). In "Le Gang des Bois du Temple" wordt de dagelijkse banaliteit van een paar jongens uit de banlieues, die als vrienden door het leven ploeteren, verheven tot een majestueus complot. Tussen overvallen, gewapende bendes, machtige gangsters en wraakacties in documenteert Ameur-Zaïmèche gokcafés en families die in de penarie zitten. Zijn film laveert vrij doorheen het fictiegenre, met een droge lyriek en momenten die draaien om de schoonheid van een stem of de tederheid van een gebaar. Hij laat zich niet beperken door het genre maar vermenigvuldigt de personages zonder ze in hokjes op te sluiten. Alles lijkt mogelijk, inclusief de film zelf. Uit deze onbepaaldheid vloeit het romaneske voort waarmee de cinema van Ameur-Zaïmèche zichzelf uitvindt, net zoals de personages in zijn films. Want zelfs als ze gedoemd lijken om te falen, slagen sommige dromen erin door de muur van de realiteit heen te breken. In voor- en tegenspoed, zolang je maar in een roes bent.

In 2001, na zijn studies sociologie en antropologie, maakt Ameur-Zaïmèche zijn eerste langspeler. Die heet "Wesh Wesh" en wordt gefilmd in Montfermeil, de plek waar Rabah opgroeide. "Wesh Wesh" is een kleine film, hier gedraaid, daar geïmproviseerd, een beetje als een worp met de dobbelstenen. Centraal staat de dubbele straf van Kamel, een Fransman die Frankrijk moest verlaten na een veroordeling tot de gevangenis en nu zonder papieren terugkeert uit Algerije. Op zoek naar een job die hij door zijn recente verleden niet kan vinden, spendeert hij zijn dagen in een soort tussenleven. Om hem heen gaan de dingen hun gang, in een routine van verveling, leegte en uitsluiting. We zien hoe zijn jongere broer ervan droomt de belangrijkste dealer van de wijk te worden, hoe zijn moeder op alle fronten vecht... De banlieue wordt in beeld gebracht als territorium vol vluchtlijnen, ontvouwd rond de trajecten van wie er woont en wie er, op alle mogelijke manieren, doorheen beweegt. Van nerveus en elektrisch à la Spike Lee tot jazzy-laconiek schetst "Wesh Wesh" ook enkele relaties, in droogkomische scènes. Een film die de empathie van zijn maker blootlegt, en die doordrongen is van de woede, het verlangen en de solidariteit die je in alle hoeken van de wereld kan aantreffen.

Nadat hij zijn gevangenisstraf in Frankrijk uitgezeten heeft, keert Kamel terug naar zijn land van oorsprong. Omringd door zijn familie wordt hij hartelijk verwelkomd in het dorp. Zoals de titel suggereert, zou Ameur-Zaimeche’s tweede film net zo goed een voortzetting van "Wesh Wesh" kunnen zijn als een prequel. De narratieve vaagheid en de inwisselbaarheid van de twee films geven de indruk van een tweeluik, over een ziel die zwerft tussen Algerije en Frankrijk, gevangen in een helse cyclus waarin het onmogelijk is om je plaats te vinden. Rabah Ameur-Zaimeche verwerpt de mythe van een terugkeer naar de oorsprong, aangezien de Kabile-gemeenschap net zo verscheurd is door sociaal geweld en dwingende dynamieken als de Parijse voorsteden. Door middel van gedurfde stijlbreuken ontdekken we het onwrikbare geloof van de regisseur in cinema, de enige plek waar zijn personages een uitweg kunnen vinden.

Ergens tussen sociale komedie en arbeiderstragedie in beschrijft "Dernier Maquis" het lot van zij die, na het oversteken van zeeën en woestijnen, moeten zwoegen voor een hongerloon. Het decor is een wegkwijnende industriezone. Daar bezit Mao, een ex-moslimbaas die zich bekeerde tot het meest verachtelijke liberalisme, een palletreparatiebedrijf en een vrachtwagengarage. In deze openluchtgevangenis werkt zijn onderbetaalde personeel, bestaande uit Noord-Afrikanen en Afrikanen, dag in dag uit. Als goede paternalistische chef besluit Mao binnen het bedrijf een moskeetje op te richten voor zijn arbeiders. Hijzelf benoemt de imam, hoewel de traditie voorschrijft dat die door de gelovigen gekozen moet worden. Hier beginnen de problemen... Het Noord-Afrikaanse personeel heeft het gevoel dat hun laatste bastion bedreigd wordt en komt in opstand tegen de benoeming. De zwarte Afrikaanse werknemers, die nog kwetsbaarder zijn, houden zich erbuiten. Initieel houdt Mao de touwtjes in handen, maar wanneer de eerste ontslagen vallen, exploderen de sociale eisen...

Frankrijk, 1755. Louis Mandrin, de beroemde smokkelaar, is net terechtgesteld. Om zijn nagedachtenis te vereeuwigen, trekken zijn troepen door het land op zoek naar een drukker die zijn geschriften wil verspreiden. De keuze van Ameur-Zaimeche om zich na "Dernier Maquis" te richten op een historische verzetsfiguur hoeft niet te verwonderen, aangezien Mandrin en zijn partners uiteindelijk zelf ook maquisards waren. De film wil deze mannen en vrouwen, die door de staat maar al te vaak als schurken worden beschouwd, hun politieke legitimiteit teruggeven. Door inspiratie te putten uit de geschiedenis, kunnen we nadenken over nieuwe actieterreinen voor morgen. Gaandeweg dompelt Ameur-Zaïmeche ons onder in quasi-mystieke ruimtes waar de natuur maagdelijk is, of op zijn minst nog niet bezoedeld door het kapitalisme. Plekken waar alle wezens, of het nu paarden, bomen of mensen zijn, op gelijke voet worden gesteld. We kunnen enkel vermoeden dat die keuze voortkwam uit wanhoop over het gebrek aan écht verzet in onze hedendaagse wereld.