Het landschap filmen en omgaan met het levende

Uitgangspunt van deze lezing is de gedachte dat de ecologische crisis die wij thans doormaken onlosmakelijk verbonden is met een crisis van de gevoeligheid en vormen van aandacht. Geconfronteerd met het steeds reëler wordende vooruitzicht van een onbewoonbare planeet, is het dringend noodzakelijk een ethiek van zorg te bedenken: een meer aandachtige, inclusieve en genereuze relatie met de natuur en het andere dan de mens. Het is in deze context dat gevoelige vormen een politieke rol moeten spelen. Geïnspireerd door het werk van Val Plumwood, en met cinema als voorbeeld, wordt gesuggereerd dat filmische beelden ons, potentieel, kunnen helpen om de natuur te reanimeren. Dit wil niet zeggen dat cinema in dienst moet worden gesteld van het ecologische discours, maar wel dat cinema het vermogen heeft om de verwondering over de wereld te herstellen die we meer dan ooit nodig hebben.

De bioloog en wetenschapsfilosoof Alexis Zimmer is geïnteresseerd in de processen van besmetting van lichamen en landschappen in de context van het geïndustrialiseerde Europa. Op de grens tussen milieu- en gezondheidsgeschiedenis ensceneert hij, zoals in zijn boek "Brouillards toxiques. Vallée de la Meuse, 1930. Contre-enquête" (Zones sensibles n, 2016), diverse elementen zoals steenkool, ’experten’, gifwolken, maar ook mensen en dieren die er het slachtoffer van zijn. Deze verhalende benadering van het essay maakt ons bewust van het ontstaan van beelden, van geïnstrumentaliseerd discours, verzet en populaire kennis. Een verleden waarvan we meer dan ooit de bewaarder zijn.

In 1913 richtte Solvay een natriumbicarbonaatfabriek op in Rosignano in Italië. Gedurende meer dan 100 jaar heeft de productie ervan lichamen, duinen, zand, grondwater en de geest van de bewoners gemarkeerd, getransformeerd en beïnvloed. In de loop der jaren werden de plek en zijn bewoners bedekt met een vreemde kleur, intens wit, steriliserend, bijtend. Vandaag de dag zien we de sporen en afdrukken ervan over het hele grondgebied. De film verweeft drie verhalen, geschreven met de inwoners van het dorp, en leidt ons langs het pad van deze intrigerende kleur: dat van een groep tieners die de glorietijd naspelen, dat van een medium en een versteend lichaam en tenslotte dat van een geliefde en haar herinnering.

Onderzoeker en kunstenaar Matthieu Duperrex beoefent de kunst van het onderzoek met aandacht voor de verwevenheid van het levende met landschappen waar ecologische, industriële en politieke kwesties, zowel menselijke als niet-menselijke, op het spel staan. Deze studie van territoria impliceert het laten bovenkomen van heterogene "stemmen" die hij laat horen in diverse vertelvormen. Zo schreef hij in zijn boek "Voyages en sol incertain. Enquête dans les deltas du Rhône et du Mississippi" (Wildproject, 2019) 31 verhalen op basis van evenveel dier- en plantensoorten waarmee hij op een nieuwe manier problematische leefomgevingen beschrijft.

De tijd lijkt stil te staan in een dorp aan de kust van Galicië. De natuur en de dieren gaan er hun vrije gang. Mensen lijken bewegingsloos, ook al horen we hun stem nog steeds: ze praten over spoken, heksen, monsters. Er verschijnen drie vrouwen die proberen Rubio te vinden, een matroos die onlangs in zee is verdwenen.
Na zijn eerste speelfilm "Coast of Death", rond de identiteit van een gebied via de geschiedenis ervan, levert Lois Patino een film af in de lijn van zijn werk over het Galicische landschap, dat bevolkt wordt door een reeks mythen die uit de oceaan opduiken.

Onze tijd wordt geconfronteerd met een "catastrofe van de resonantie", waar dingen, wezens en landschappen worden gedempt als gevolg van de atrofie van onze aandacht, verbeelding en wil om het anders-zijn te aanvaarden. Er bestaan praktijken die helpen deze relatie met de wereld nieuw leven in te blazen. Zo trainen veldopnames ons oor en maken ze ons bewust van een hele reeks aanwezigheden, maar ook voor relaties, uitwisselingen en conflicten. In de publicatie van een boek over de praktijk van de veldopname behandelt Alexandre Galand de bijdrage van het luisteren en opnemen in de "ruïnes van het kapitalisme". Hij illustreert zijn lezing met geluidsfragmenten.