Pedro Pinho & Terratreme

Om de winter warm door te brengen vervolledigen we onze uitstap naar Portugal met een expo met setfoto’s en een reeks posters (waaronder sommige gezeefdrukt) van het Terratreme-collectief.

Getroffen door de overgemediatiseerde beelden van grote groepen Afrikaanse migranten die Europa proberen te bereiken, hebben Pedro Pinho en Frederico Lobo het tegenovergestelde gedaan: de tijd nemen om hen te ontmoeten, teruggaan van Tanger naar Oujda, van Nouhadibou naar Nouakchott, de plaatsen waar mensen via Bab Sebta ("de poort van Ceuta" in het Arabisch), een van de twee Spaanse enclaves in het noorden van Marokko, deze grens oversteken. Er zijn de begeerde boten om naar het noorden te varen, en andere die vis meebrengen in plaats van drenkelingen. Lange momenten waarop we in het spoor treden van enkele van hen. De portretten van mannen en vrouwen worden in hun dagelijks leven gefilmd, zonder pathos, dramatisering of overbenadrukking. De vele getuigenissen vertellen over de smokkelaars, de muur, de onveiligheid, de oversteek in zodiak, dromen van andere landen, strategieën om de politie te ontwijken, deportaties in winterse omstandigheden, de wreedheid van de reis, vooral voor vrouwen, de trucs om in de woestijn te slapen zonder je weg te verliezen.... het wachten en de hoop.

In 2008 werd de groeiende toeristische sector in Kaapverdië bevroren. De bouw van vele hotels en resorts door buitenlandse bedrijven wordt stilgelegd door een tekort aan zand. De zandindustrie, de belangrijkste bron voor de productie van beton, heeft een kritisch niveau bereikt dat een bedreiging vormt voor de stranden. Als gevolg hiervan wordt zand geïmporteerd door vrachtschepen en vrachtwagens uit het buitenland. Pedro Pinho en Luísa Homem reconstrueren deze dagelijkse reizen om de fysieke en sociale transformaties in het landschap die deze uitwisselingen teweegbrengen te benadrukken. Een scheepswerf, een tocht in de woestijn om te praten over een weg in aanleg naar de zee, een steengroeve, een steenhouwerij, een sintelblokfabriek, prachtige bossen van steigers en vele lagen huizen in aanbouw.... Dan komen we aan in de voorbereidingen van een feest, waar we getuige zijn van de metamorfose van de dansers die zich met een mengsel van olie en zand bedekken om volledig zwart te worden alvorens mee te lopen in een feestelijke en vrolijke processie. Dan een terugkeer naar de westerse werkelijkheid, de vastgoedgekte en de massale komst van toeristen. Een film met bijna geen woorden en veel sprekende beelden.

Gerealiseerd in het jaar 0 P.C. (Post-Coup d’Etat) is deze documentaire gebaseerd op een futuristisch Z-scenario. In 1959 ontvangt de intergalactische agent WA14 een missie: naar de planeet Aarde gaan en de president van de Republiek, Juscelino Kubitschek, doden op de dag van de inhuldiging van Brasilia. Maar zijn ruimteschip landt in Ceilândia, de grootste satellietstad van Brasilia en de hoofdstad van de gevangenissen. Alleen Andreia, de naoorlogse koningin, kan helpen een leger op de been te brengen dat in staat is om de monsters te doden die het parlement bezetten.... Deze twee eenzaten praten niet graag, maar bespreken onophoudelijk surrealistische onderwerpen. Sobere decors, interstellaire braakterreinen, onwaarschijnlijke dialogen, amateur-acteurs in kostuums van binnenbanden, een kettingrokende intergalactische krijger die reist in een ruimteschipwrak zonder zich te verplaatsen, met een traditionele Braziliaanse barbecue.... Deze derde speelfilm van Adirley Queiróz (een voormalig profvoetballer) biedt een absurd narratief principe als spiegel voor de politieke absurditeit die heerst in Brazilië.

In 1975 filmde de ploeg van de militante schrijver en filmmaker Thomas Harlan enkele maanden lang de bezetting van de landerijen van de hertog van Bragança in Midden-Portugal door landloze boeren die daar een alternatieve, zelfbeheerde en egalitaire gemeenschap leidden. Drie decennia later komt "Linha vermelha" terug op "Torre Bela", Harlans film (waaruit enkele fragmenten te zien zijn), die emblematisch werd voor de periode van revolutionaire vrijheid en utopie die zich na de Anjerrevolutie over Portugal verspreidde. Enkele protagonisten staan stil bij dit markante politieke avontuur. Op welke manier raakte Harlan betrokken bij de gebeurtenissen die recht voor de camera lijken plaats te vinden? Wat was de impact van de film op het leven van de bewoners en op de herinnering aan deze periode? De film, gebaseerd op geluidsopnamen van tijdens de draaidagen, ontkent de verontrustende aspecten van Harlans benadering niet (wat de inspiratie vormde voor de Argentijnse filmmaker in "A Fábrica de Nada"). Meer algemeen belicht het de dubbelzinnige relatie tussen de intelligentsia en de arbeidersklasse, en wordt zo een reflectie op de militante cinema, op de legitimiteit en politieke rol van de documentairemaker.