Echoes of Ji.hlava

In deze film volgen we een zigeuner-voetbalteam dat speelt in de Tsjechische derde divisie. Als protest tegen enkele ongeregeldheden weigeren vele concurrerende ploegen tegen hen te spelen, waardoor FC Roma een record aantal matchen wint met forfaitscores. De twee hoofdpersonages zijn de gedreven en aandoenlijke trainer, en de keeper, tijdens de week vuilnisman, die door zijn inzet de steunpilaar van het team is. We observeren de dynamiek die dit initiatief in de provincie brengt. De wereld van het amateurvoetbal is op zich niet erg verschillend van hoe het eraan toegaat in onze streken... Maar hier illustreert voetbal de spanningen in de Tsjechische maatschappij. Humor helpt de film en haar protagonisten om bedroevende situaties vrolijk en licht te maken, ook tijdens matchfragmenten waar de ploegen en het publiek elkaar bekampen met racistische oprispingen, zoals te horen op alle voetbalvelden, maar die in dit specifieke milieu nog ruwer klinken.
Deze knappe meeslepende film is zeker één van de mooiste verrassingen dit jaar in Jihlava. Co-regisseuse Rozalie Kohoutovà draaide al een rijk en eclectisch oeuvre bijeen. Niet verwonderlijk kreeg “FC Roma” de prijs van de beste Tsjechische documentaire.

De verdwijning van het Aralmeer is sinds lange tijd een verschrikkelijk symbool van de Sovjetproductivisme en haar grootse projecten. Hoog tijd om het territorium eens te verkennen. Katerina Suvorova volgt enkele personages die lijken te leven in een post-apocalyptische exploitatiefilm: vissers met quasi lege netten, een oude landbouwer op de verdroogde aarde waar vroeger de kustrand was, een hydrobioloog die nu noodgedwongen de modder van de oude zeebodem bestudeert, en piraten-arbeiders die werken en slapen in de scheepswrakken die verspreid liggen in het niets. En terwijl men een terugkeer van het water van de zee voorspelt, vermengen de oude en moderne wereld zich, en niet altijd in een logische volgorde, op een plaats waar milieukwesties zich verstrengelen met spanningen binnen de gemeenschap/de globalisatie en de lokale economie/het internationale liberalisme in een duizelingwekkende knoop. Met een meesterlijke regie en een bezorgde ondertoon, maar zonder academisme, tegelijk mooi zonder esthetiserend te zijn, schept deze film een beetje klaarheid.

Dariko is de enige journaliste van het enige televisiekanaal van een kleine stad in Georgië. Het is door dit prisma dat Salomé Jashi het huidige Georgië opvoert, als het ware in spreidstand tussen enerzijds fascinerende maar tegelijk beperkende tradities en anderzijds een moderne en liberale wereld, met alle vrijheid maar ook met een destructief effect op de verhoudingen. Van de ontdekking van een zeldzaam soort uil tot de turbulente lokale politiek... Het alledaagse leven van het kleine televisiestation toont een intrigerend portret, net zoals dat van de plaatselijke cultuurzaal waar we deelnemen aan repetities, opvoeringen en ceremonieën die de film zijn ritme verlenen. En dit alles wordt van bij de openingsscène begeleid door traditionele Georgische muziek, zwaar en machtig, wat de toon zet voor de strijd van een volk op zoek naar haar plaats in de spannende en transformerende Kaukasus. Behalve ons heeft de film ook de jury verleid, die hem bedacht met de prijs Between the Seas.

"Yellowing" volgt van binnenuit de manifestaties in Hong Kong in september en oktober 2014, tijdens "de paraplurevolutie", genaamd naar dit ondoordringbare gereedschap gebruikt door manifestanten om zich te beschermen tegen traangas. Dit protest barstte los toen de Chinese autoriteiten de speciale autonomie waarvan de oude Britse kolonie genoot sinds haar aanhechting bij China in 1997 in vraag stelde. Het protest ontstond vanuit het studentenmilieu, waarna honderdduizenden manifestanten de verkeersaders van Hong Kong bezetten. De regisseur, zelf betrokken bij de protestbeweging, volgt de evolutie met zijn camera en schetst aldus een portret van de activisten met als gemeenschappelijke deler hun jeugd. De 20 hoofdstukken van "Yellowing" worden gevuld met euforie, teleurstelling, solidariteit, discussies tussen verschillende stromingen, met confrontaties met de politie of met een deel van de bevolking dat vijandig staat tegenover deze beweging. Een unieke getuigenis over de democratische aspiraties van een jonge generatie die burgerlijk ongehoorzaam leert te zijn, als vreedzaam wapen zoals in andere conflicten overal ter wereld.

Robert Kirchhoff verzamelt in Europa de getuigenissen van de laatste overlevende Roma van de vernietigingskampen van het Derde Rijk, vechtend tegen de vergetelheid, het selectieve geheugen van een immer xenofoob Europa tegenover deze mensen zonder vaderland. Historici geven toe dat de genocide op zigeuners veel minder werd besproken na de oorlog, in tegenstelling tot de joodse. Weinig is gedaan om het aantal doden te tellen, hun nagedachtenis te eren, het geheugen levend te houden. Dat laatste ligt gevoelig want het gaat om oude mensen die traumatiserende feiten uit hun kindertijd vertellen. Bij het vreselijke beeld van “het gat in het hoofd”, door nazi’s op sommige van hen toegebracht, zijn de gaten in het geheugen ook frequent, net zoals in sommige verhalen waaraan de film subtiel en met precisie waarheidsgehalte aan verleent. De film is sterk gestileerd, gebruikt geen archiefbeelden, suggereert horror zonder ze te tonen, veroorlooft zich de vrijheid om te ensceneren om beter het hoofd te bieden aan de dramatische absurditeit van de trauma’s en onrechtvaardigheden van gisteren en vandaag. Eens de getuigenissen zijn verstild, blijft “A Hole in the Head” nog lang hangen bij de kijker.

Maria Kourkouta stelt hier een werk voor dat een beeld geeft van de omstandigheden en van een brok geschiedenis van duizenden mensen die het Midden-Oosten ontvluchten voor Europa, en daarna geblokkeerd raken in Griekenland. Het eerste deel toont ze met lange beelden de bittere armoede, de lange wachtrijen in regen en modder, met op de achtergrond de luidsprekers die informeren over de sluiting van de grenzen. Liedjes en spelletjes doen de extreme omstandigheden en de onzekerheid over de toekomst niet vergeten. Het tweede deel focust op een blokkade van een spoorweg en de dialoog die erop volgt, die het kloppend hart van de film vormt. Het derde deel, meer persoonlijk, begeleid door de stem van de auteur, is gefilmd met een handcamera op 16 mm zwart-wit pellicule, het favoriete medium van Maria Kourkouta. Verschillende benaderingen en tijdsdimensies om deze verschrikkelijke situatie te tonen in het hart van Europa en onderwerp van discussie in het hele Westen. Een confronterende en bittere film, die dit jaar de prijs van de sectie Opus Bonum won, de internationale competitie van het festival.