Geschiedenis

Over het onovertroffen filmtalent van Michael Powell en Emeric Pressburger hoeven we niet door te bomen, dat staat buiten kijf. Na het verbluffende "49th Parallel" gaf de Britse overheid het duo opnieuw de opdracht voor een propagandafilm. Maar de opdrachtgever verwachtte allicht niet dat het resultaat de vrij provocerende film “Colonel Blimb” zou opleveren. Naar verluidt trachtte Churchill zelf nog de vertoning van de film te verhinderen.

Het verhaal ontrolt zich rond de niet aflatende vriendschap tussen een Britse officier (geïnspireerd door Colonel Blimp van de cartoonist David Low) en een Duitse officier, en de liefde voor een vrouw die in verschillende incarnaties in de film opduikt (alle vertolkt door Deborah Kerr). De twee filmmakers analyseren in de film de houding van Engeland in de koloniale oorlogen en de wereldoorlogen... en dit al in 1943! Iets wat opperbest past in dit programma want het verhaal speelt zich af net na de ene oorlog... en dus net voor de andere weer begint. De meest memorabele scènes zijn die waar Anton Walbrook (de Duitse officier) het verlies betreurt van de oorlog van 14-18 en de negatieve gevolgen daarvan voorspelt, terwijl de Engelse officieren erom juichen en er de spot mee drijven. Een andere opmerkelijke scène is die waar de Duitse officier asiel zoekt in Engeland, op de vlucht voor het nazisme. Het probleem voor de Engelse censuur was dat de Duitser het gevoelige en lucide personage is, terwijl de Engelse collega’s de bal steeds misslaan met hun botte houding en verkeerde analyses.

De kleuren van de Technicolor zijn schitterend en de mise-en-scène is zeer verfijnd. De flashbacks en flash forwards zijn evenals de spitse dialogen befaamd. Fijne Britse humor overheerst ondanks de donkere periode waarin de film werd gedraaid. "The Life and Death of Colonel Blimp" behoort tot het meest opwindende en ontroerende uit de geschiedenis van de cinema. Grote Engelse klasse!

Word je na de terugkeer uit de oorlog geteisterd door nachtmerries? Ben je invalide of begin je bij het minste te huilen? Geen probleem! Het Amerikaanse leger stelde een programma samen om je terug in vorm te krijgen: enkele hypnose-sessies, twee of drie gesprekken met de psycholoog, heel veel slaap en hop, je bent weer klaar om de strijd aan te gaan, een partijtje baseball te spelen of de Mississippi af te varen. Het programma werd getest op Long Island en in 1946 gefilmd door filmregisseur en acteur John Huston die destijds voor het leger was gemobiliseerd. "Let There Be Light" toont enkele spectaculaire voorbeelden. Laat er licht zijn, maar nog belangrijker is het credo "sta op en hou je mond." Nu wordt er in deze documentaire net erg veel gepraat. Er wordt gehuild, geleden en gesproken over de verschrikkingen van de oorlog. De horror en de pijn zijn nooit ver weg, ondanks het enthousiaste optimisme van de ietwat hysterische commentaarstem. Een memorabele partij honkbal volstond niet om de Amerikaanse overheid te overtuigen van het gewenste positieve propagandadoel van de film, en daarom blijf hij tot 1981 in de kast liggen.

Een burgeroorlog die aan de basis ligt van de huidige Verenigde Staten, en waarin de slavenproblematiek en het racisme sleutelelementen zijn. In de vroege dagen van de filmindustrie werd er een film over gemaakt die uitkwam in 1915, en die de fundamenten legde voor de toekomstige cinematechnieken. Maar het is een film met een hallucinante boodschap, een van de ergste ooit in de filmgeschiedenis.

Een pro Ku Klux Klan-film (echt waar) die gebaseerd is op een roman en de moeizame heropbouw van de V.S. verhaalt, verwoest door de afscheidingsoorlog. We zien dit door het prisma van twee bevriende families die tegenover elkaar komen te staan op het slagveld. Daarin zit een liefdesverhaal verweven (vertolkt door onder andere de legendarische Lilian Gish) in de beste epische traditie... Net zoals het niet volstaat te zeggen dat de oorlog afgelopen is, volstaat het ook niet te beweren dat iedereen gelijk is na het afschaffen van de slavernij...

Op geheel eigen wijze vormt het meesterwerk van Griffith, dat destijds reeds geboycot werd en rellen veroorzaakte, maar ook leidde tot hernieuwde steun voor de KKK, een zandkorreltje in de raderen van de machine die ons laat geloven dat kunst, moraal en vooruitgang hand in hand gaan. Zoveel jaar na datum verontrust en fascineert "Birth of a Nation" nog steeds. Met zijn zwarte personages die grotendeels door blanken vertolkt worden, zijn schaamteloze clichés en essentialistische ideeën. Maar hij maakt ook indruk met de doordachte montage, het treffende verhaal, de camerabewegingen, de kleurrijke scenes, de meesterlijk gefilmde massascènes (de oorlog, de eindachtervolging) en de intimistische binnenopnamen (de moord op Lincoln door John Wilkes Booth vertolkt door Raoul Walsh!).

"Birth of a Nation" is een dijk van een film, een grensverleggende film die nog steeds een referentie is. Enkele jaren geleden kwam de film in het publieke domein terecht. De gelegenheid was te mooi om te laten liggen. Een huisgemaakte Live Soundtrack hervertolkt de film op basis van muziek van toen, veldopnamen, historische en hedendaagse speeches, en natuurlijk enkele verrassende muzikale tussenkomsten. Deze Live Soundtrack klinkt ongetwijfeld verrassend actueel op het moment dat de rassenkwestie weer in het brandpunt van de belangstelling staat in het “Land of the Free”!

"Capitaine Thomas Sankara" – geweigerd op het Fespaco festival (Festival Panafricain du Cinéma de Ouagadougou) in 2013, in een Burkina Faso dat toen nog geleid werd door Blaise Compaoré – toont aan de hand van fragmenten uit de lokale media en andere Super 8-beelden gemaakt door de regisseur in 1985, het portret van een non-conformistische en visionaire man, die uitgroeide tot een icoon voor de Afrikaanse jeugd, net zoals Lumumba. Van 1983 tot 1987 ging de bevolking onder leiding van Sankara er spectaculair op vooruit op tal van domeinen: vrouwenemancipatie, alfabetisering, herbebossing, voedselsoevereiniteit, water en landbouw. Zoals we te zien krijgen was President Mitterand er niet gerust op.

We zien Sankara naast Fela Kuti, maar ook naast Khadafi en Fidel Castro. De empathische benadering en de bijzondere montage van de regisseur brengen de figuur van Sankara zeer nabij, zodat het abrupte einde een gevoel van tristesse nalaat, alsof we vergeten waren dat hij 29 jaar geleden vermoord werd.

In een van zijn laatste belangrijke toespraken, tijdens de conferentie van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid in 1987, stelde Thomas Sankara het hele politiek-economische systeem van de kaak: "De schulden kunnen niet worden terugbetaald, want als wij niet betalen zullen onze geldschieters niet doodgaan. Als wij daarentegen betalen, dan zijn wij het die doodgaan.”