Biafra

"Half of a Yellow Sun" volgt de lotgevallen van Olanna et Kainene, tweelingzussen met zeer verschillende karakters. Als de film ons niet helemaal onderdompelt in de Biafra-oorlog, is dat om beter de opgang en de brutaliteit van het conflict te vatten vanuit verschillende standpunten.

2014. De film geraakte maar niet door de censuur en de release van de film werd steeds weer uitgesteld. Dit wekte alleen maar de nieuwsgierigheid van de Nigerianen op en misschien nog meer die van de diaspora. Moeilijk om te begrijpen waarom een film over Biafra vandaag nog problemen stelt, en nochtans….

De film was reeds fel verwacht om verschillende redenen; een verrassende alliantie tussen Holly- en Nollywood, een internationale cast (waaronder Chiwetel Ejiofor van "Twelve Years a Slave") en een mooi budget, een zeldzaamheid voor een Afrikaanse film. En vooral, het is een verfilming van de tweede roman van Chimamanda Ngozi Adichie wiens derde roman, Americanah, net uitgekomen was. Een kassasucces, door critici op gejuich onthaald, een nieuw elan voor het feminisme... dit is een boek van de schrijfster die beroemd werd met haar Ted Talk "We Should All Be Feminists" waar Beyoncé de mosterd haalde met haar samples!

Daar waar het boek "Half of a Yellow Sun" in de traditie van Chinua Achebe complexe situaties op eenvoudige wijze vat dankzij handige, gevoelige en doeltreffende literaire strategieën, waar het beroep op de verbeelding van de lezer die de treffende beelden uit de pers van toen kent wonderwel functioneert, strijdt de film tegen productiemoeilijkheden en de onmogelijkheid om de horror en het geweld frontaal te tonen, ondanks enkele dappere pogingen (zoals het Lagos van de jaren 60 tonen), het interessante camerawerk en het gebruik van archiefbeelden. De noodzaak te putten uit twee filmcanons maakte het er niet beter op.

Blijft dat "Half of a Yellow Sun" geen schijn van kans heeft gekregen in onze zalen. En net omdat het een leerzame en een recente getuigenis is van de onmogelijkheid om het onderwerp sereen aan te boren, is de film voer voor discussie. Daarom heeft deze film een terechte plaats in dit luik over Biafra. Een het is misschien wel een unieke gelegenheid om de film op groot scherm te zien in België.

Uchenna Ikonne is iemand die actief vergeten parels uit de Nigeriaanse muziek van de jaren 1960 en 70 opvist. We danken aan hem ondere andere de herontdekking van William Onyeabor. Hij bracht zopas twee boeken en compilaties uit over het korte Nigeriaanse rockleven tussen 1972 en 1977. Deze kans konden we niet laten liggen! Hij toont hoe groepen van in het begin iconen van het Biafra-conflict werden, zodat elke militaire eenheid een eigen groep wilde die met hen meereisde om zo de sympathie op te wekken van de dorpsbewoners die ze op hun weg tegenkwamen. Hij pluist de complexe en fascinerende geschiedenis uit van overlopers, verdeeldheid en geslaagde muzikale combines die na de oorlog de Nigeriaanse rockscene uitmaken.
Het is een kwestie van labels natuurlijk, maar ook van het overleven van een zekere spirit die deze groepen incarneren in een land dat zijn pijnlijke oorlogswonden likt.
Muziek en videofragmenten van Fela Kuti, Ginger Baker en zelfs Paul McCartney die kwam opnemen in Lagos maken deel uit van een muzikaal rijke en onstuimige voorstelling gebaseerd op de boeken van Uchenna Ikonne, die op het einde van de voorstelling dankzij het mirakel van internet en de moderne wereld op ons groot scherm verschijnt.

Wij nodigen Valérie Gorin uit, een historica verbonden aan het onderzoekscentrum voor humanitaire actie in Genève.

Met haar lezing komt Valérie Gorin terug op de fundamentele inzet die ontstaat uit de relatie tussen oorlogvoerende partijen, media en humanitaire actie tijdens de oorlog in Biafra. Terwijl de honger die erdoor veroorzaakt werd op zijn hoogtepunt was in 1968, sluiten de westerse media aan bij de slachtofferretoriek van de Biafraanse leider Colonel Ojukwu, die een echte “mediamachine” opbouwt gebaseerd op genocidaire propaganda.

Twee soorten archieven worden besproken. Vooreerst de oorlogsfotojournalistiek, die in de jaren 1960 op een hoogtepunt stond, met beelden van verhongerde kinderen en lijden, wat de complexe inzet van dit afscheidingsconflict depolitiseerde - denk maar aan de beelden van Gilles Caron voor Life en Le Nouvel Observateur. Vervolgens komen beeldfragmenten uit actualiteitenuitzendingen van de Zwitserse televisie aan bod. Journalisten werden per vliegtuig vervoerd door PR-agentschap Markpress, gebaseerd in Genève, om horrorverhalen naar buiten te brengen. Televisie-uitzendingen tonen ook aan dat humanitaire organisaties (zoals het Internationale Rode Kruis, Terre de Hommes en Ierse priesters) als experten in de media worden opgevoerd, met een discours dat voornamelijk teert op medelijden, verontwaardiging en interventie.

Een complexe geo-strategische inzet, de postkoloniale problematiek, etnische spanningen, de geboorte van de moderne humanitaire actie, maar ook de intellectuele en emotionele gehechtheid van het volk van Biafra aan een charismatische en dubbelzinnige leider: Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu.
Je kan luisteren naar de warme en verleidelijke stem van Generaal Ojukwu. Een redevoering van een kwartier, zoals ze destijds te beluisteren waren op Radio Biafra.