Cinema With Us

Op 11 maart 2011, na een aardbeving gevolgd door een tsunami, ontploffen de reactoren 1, 2 en 3 van de kerncentrale van Fukushima. De documentaire van Atsushi Funahashi begint met deze verwoesting en volgt dan het geordende collectieve leven met maaltijdbedelingen van de geëvacueerden van Futaba gedurende hun tijdelijke opvang in een gemeenschapscentrum. Mensen stellen hun toekomst in vraag en wat er overblijft van hun verleden. Het plaatselijke militaire orkest geeft benefietconcerten, de keizerlijke familie brengt erebezoekjes en ook de popgroep van de US Navy komt hen opvrolijken. Van de sisyfusarbeid van de burgemeester die vecht met de overheid om zijn bevolking te helpen, tot het gevaarlijke en strak getimede bezoek aan de vernietigde stad van de bewoners die fragmenten uit hun verleden gaan ophalen (of wat er nog van rest) in een dubbele laag vuilniszakken, filmt de documentairemaker van "Nuclear Nation" van dichtbij de gevolgen van een evacuatie uit besmette grond.

Japan, niet bepaald een protestcultuur, kende een tsunami van een volksopstand tegen de houding van de overheid: tegen defecten die al voor de ramp van Fukushima waren vastgesteld, de volksverhuizingen, de instandhouding van andere centrales en de aankondiging van de heropening van de andere reactoren van de centrale… De eerste minister houdt zich doof en verschuilt zich achter het protocol, maar ondertussen groeit de beweging van tienduizenden demonstranten maar aan. Onder hen de Japanner-met-de-pet en huisvrouwen die zich gewoonlijk ver houden van het openbare leven. Een volksbeweging zonder voorgaande vanwege een risico op dood en besmetting zonder voorgaande. Alleen wordt er in de traditionele media, de kranten en televisie, met geen woord over gerept. De documentaire "Tell the Prime Minister" werd gemaakt door de bekende Japanse socioloog Eiji Oguma. Hij heeft geen cinematografische ambities, maar desondanks creëert hij wel een opmerkelijke "collage" van video’s vanuit alle perspectieven (tot zelfs een helikopter toe), interviews (onder andere met de toenmalige premier Kan Naoto) en fragmenten die waarheden aan het licht brengen over de heropleving van sociaal protest en over de werking van media die uiteindelijk niet zo anders is in de rest van de wereld.

De tsunami trekt filmmakers aan uit de hele wereld die willen vastleggen wat nog rest van de sterk beschadigde Japanse gebieden en psyche, en die de eerste momenten na de nucleaire ramp willen bevatten. Verlaten steden en gebieden zijn cinematografisch interessante plekken die vaak tot reflectie nopen over hoe de natuur, ondanks alles, toch weer de bovenhand neemt wanneer de mens wegtrekt, of over hoe tradities gedwongen worden zich aan te passen als plots een onzichtbare nachtmerrie opduikt. Iwasaka Tamakasa is getuige van deze stroom van cameramensen en zet kalm een stap opzij om te peilen naar de drijfveren van enkelen onder hen. Op zijn beurt ondervraagt hij hen over hoe ze deze onbekende en onzichtbare dreiging registreren. Fotografen en filmmakers, waaronder de Oostenrijker Nikolaus Geyrhalter ("Pripyat", "Our Daily Bread"), kruisen elkaars paden, gekneld als ze zich voelen tussen hun existentiële vragen en hun drang om de eerste momenten vast te leggen van deze sanitaire, sociale en milieu-crisis die zich voor hun ogen afspeelt en die een leegte achterlaat waar ze geen blijf mee weten.

Nog een jaar is verstreken rond de streek van Fukushima. De jongsten, de rijksten of diegenen met familie hebben soms nieuwe onderkomens gevonden en hernemen hun levens. Voor de andere inwoners van Futaba begint het leven in het "tijdelijke" opvangcentrum te lijken op het christelijke beeld van de hel, of op een Tibetaans bardo: het wachten zonder einde, het eeuwige tijdelijke, zoals in een een grote wachtzaal. Oudjes die binnenkort eerder van ouderdom sterven dan van kanker klagen dat ze hun oude dag daar moeten doorbrengen. De voormalige burgemeester van Futaba, ontheven uit zijn functie, kan niet veel meer doen voor zijn inwoners. Rondom herneemt het leven zich en prefab-stadjes openen hun deuren, maar iets is veranderd. In stallen ontwikkelen koeien tumoren. Twee jaar na de catastrofe blikken de bewoners van de regio rond Fukushima, kordater dan ooit, terug op de stad die hen lange tijd een onderkomen bood maar hen vandaag alles heeft ontnomen. Intussen blijven ze strijden voor de waarheid terwijl ze de overheid tot rede trachten te brengen, zonder zich het post-post-catastrofetijdperk ook maar te kunnen inbeelden…