Films

In Wittstock, een klein stadje in de provincie Brandenburg in Oost-Duitsland, is één van de belangrijkste activiteiten de textielfabriek waar Volker Koepp zijn drie personages ontmoet: Edith, Elisabeth (Stupsi) en Renate. Drie vrouwen, elk van een verschillende generatie, werken er samen volgens het arbeidersideaal van de DDR. De film schetst een fascinerend portret van hoe het leven er uitzag voor haar bewoners in de provincie in de DDR. Bewoners die steeds geconfronteerd werden met problemen op het werk, veroorzaakt door politieke verwikkelingen en de val van de muur, om dan uit te monden in ontslagen om politieke redenen, en tenslotte in de sluiting van de fabriek. De werkloosheid valt op een brutale manier het leven van de drie arbeidsters binnen, ze gaan er elk op hun eigen manier mee om. Elisabeth volgt de éne opleiding na de andere, Renate, de oudste, wordt kamermeisje in een klein hotel, en Edith, de rebel van het groepje, is in een andere streek gaan wonen en heeft haar strijdbaar karakter verloren.
Volker Koepp, die filmt volgens de Duitse documentaire traditie van de lange observatie, heeft 22 jaar in Wittstock gefilmd en heeft er vijf films uit gepuurd. "Wittstock, Wittstock" is het laatste luik, een magnifiek triptiek, waarin regisseur en personages een sterke onderlinge band ontwikkelen.—

In deze documentaire wordt vanaf de jaren zestig in Engeland tot in de jaren negentig in de VS nagegaan hoe de economisch-politieke-symbolische revolutie van een nieuw soort speculanten zich ontwikkelde. Uitgelegd wordt hoe deze piraten van de financiële markten de grote industrieën van die tijd aanvielen om ze te ontmantelen. Door het verzamelen van verschillende bedrijven, verminderen ze de kosten door de sluiting van verlieslatende sectoren en het ontslag van tot 40 % van het personeel. Deze nieuwe veelvraten maken brandhout van het oude economische systeem en luiden het tijdperk in van het individualisme en winst ten alle prijzen, zonder zich zorgen te maken over het lot van duizenden werknemers. Ze vormen de wereld om tot een totale malaise waarbij alles dag na dag, minuut na minuut door de markt beslist wordt: wie rijk en machtig is en wie niet. Een verbazende en sterke analytische zoektocht naar politiek-financiële verbanden die op ons dagdagelijks leven wegen.

Bij de portetten van Joop Uchtman, die tot vorig jaar als opzichter in een textielatelier werkte, en Doris Schwert, een jonge vrouw, die de communistische traditie van haar vader volgt, heb ik vooral gewerkt met het woord, door mensen frontaal te interviewen, en tegelijk de camera op de schouder te dragen (de camera is een protagonist in de film). Bij het derde protret zijn de woorden schaars. De film toont alle bewegingen, gecomprimeerd, die Jan van Haagen, metaalarbeider, uitvoert in de loop van zijn werkdag: de 9 uur en 25 minuten die we in zijn aanwezigheid doorbrengen, flitsen voorbij in 12 minuten." (J. van der Keuken).

+

André Görz. Sur le travail

Het gedachtegoed van de Franse filosoof André Gorz, partner-in-crime van Jean-Paul Sartre, draait vooral rond de problematiek van de evoluties van de industriële maatschappij. Hij meent dat de economische doelgerichtheid van arbeid door het kapitalisme en de veralgemening van marktuitwisselingen, dominant is geworden. Volgens hem is het einde van dat tijdperk nu in zicht. Betaalde arbeid wordt steeds zeldzamer voor een actieve bevolking die niet meer inkrimpt. De technologische evolutie laat staaltjes van productiviteit toe waar er twintig jaar geleden alleen maar kon over gedroomd worden. Als deze tendens zich voortzet, zal de actieve bevolking van de westerse maatschappijen zich opdelen in een aristocratische minderheid van stabiele loontrekkers en een meerderheid van allerlei uitgestotenen.

Berlijn tijdens de crisis. Annie ontmoet Fritz: ze hebben beiden werk, maar de broer van het jonge meisje, een werkloze, pleegt zelfmoord. De geliefden vieren hun verloving in de tent van de ouders van Annie die uit hun huis gezet werden en verplaatst naar een kamp voor werklozen, genaamd Kühle Wampe...

De censuur verbood dit politiek pamflet dat, naar een scenario van Bertolt Brecht, de vraag stelde "aan wie de wereld toebehoort" - aan de uitgebuiten of aan de uitbuiters. Zijn polemische en didactische vigeur maakte er een doeltreffend instrument voor agitprop van. Het heeft niets aan filmische kracht ingeboet, een kracht gekarakteriseerd door authentiek realisme en een quasi-documentaire weergave van de sociale situatie in Duitsland - aan de vooravond van het nazisme.

(Met de steun van het Goethe Instituut)

Oorspronkelijk is er het project van drie cineasten om een film te maken over werkweigeraars. Maar vandaag hebben de drie ­ zijnde Pierre Carles (die we kennen van o.a. "Pas vu pas pris", "Enfin pris" en "La sociologie est un sport de combat"), Christophe Coello en Stéphane Goxe ­ die "film-fleuve" nog steeds niet tot een goed einde gebracht. Hij zou eind 2006 in elk geval onder de titel "Volem rien foutre al pais" moeten uitkomen. Ondertussen heeft "Attention danger travail" het licht gezien. Het gaat voornamelijk om bestaande en nieuw gedraaide sequenties die eerst op videocassette werden uitgebracht, met de bedoeling het werk van de drie te promoten en te financieren. Maar in de loop van de videoprojecties bleef hun onderzoek evolueren: nieuwe elementen werden geïntegreerd en een vele gezichten getoond, om uiteindelijk te culmineren in een versie die de Franse filmzalen heeft gehaald. Men ontmoet er meer bepaald een tiental werklozen die vertellen waarom en hoe ze beslist hebben niet meer te gaan werken. Nadat ze kennis gemaakt hadden met de werkvloer zijn deze mannen en vrouwen fabriek, entrepot of bureau ontvlucht ­ vastberaden de regels van de hedendaagse economische oorlog niet meer te accepteren. Ver van het cliché van de gestreste of gedeprimeerde dopper, leggen deze eerder gelukkige werklozen uit waarom ze zich buiten de wereld van het werk wensen te ontplooien, met weinig middelen, maar met TIJD.—

Een man van veertig wordt onverwacht ontslagen. Plots heeft hij zeeën van tijd en moet hij zijn leven opnieuw inrichten. Hij wandelt rond in de stad, hij fotografeert en af en toe ontmoet hij zijn getrouwde minnares met wie hij steeds meer en meer onenigheden heeft. Zijn situatie als dopper heeft onverwachte gevolgen voor zijn amoureuze leven! En net zoals elke dopper moet hij naar de stempelcontrole (toen nog elke dag) en wordt hij verondersteld actief naar werk te zoeken. Maar wil hij dat laatste wel? Is het niet eindelijk tijd om gelukkig te zijn? In zijn zoektocht naar de zin van het leven, "zijn" zin van het leven, ontmoet hij een jong meisje, dat revolteert tegen haar banale bestaan. Zo ontstaat een ongewone vriendschap tussen die twee dolende zielen.
Jan Decleir, ongetwijfeld de beste Vlaamse acteur, zet hier een sterke vertolking neer in een film van de vorig jaar overleden regisseur Frans Buyens. Over deze autodidact die voornamelijk sociaal geëngageerde documentaires realiseerde zegt men wel eens dat hij "de minst commerciële, maar de meest productieve cineast" is. "Tijd om gelukkig te zijn" dateert van begin jaren "80, een crisisperiode met torenhoge werkloosheid. Deze film neemt positie in: niet doordat ze jobs eist voor alle werklozen, maar omdat er pertinente, actuele vragen gesteld worden naar de beleving van werken en werkloosheid. Een zeldzaamheid.

Eén van de grootste problemen waarmee Europa geconfronteerd wordt is de massale werkloosheid. Om hoofd te bieden aan dit probleem, voeren de regeringen maatregelen in, maar waarvan tot nu toe geen enkele afdoend antwoord biedt. De film bestaat uit een reeks portretten van de voornaamste getroffenen, de werklozen zelf, en toont op striemende wijze aan dat de genomen maatregelen niet zozeer de werkloosheid als de werklozen zelf bestrijden: de uitkeringen gaan naar omlaag, en worden zelfs afgeschaft, de verplichting om actief naar werk te zoeken en uiteindelijk eender welk werk aan te nemen, enzovoort. De filmmaakster onderzocht en vergeleek de situatie in vier landen - Groot-Brittannië, Duitsland, België en Frankrijk. De maatregelen die gebaseerd zijn op Europese directieven, leiden overal tot druk op de lonen (die naar omlaag moeten) en arbeidsvoorwaarden (die steeds meer en meer onzeker, «precair» worden). Een document als een mokerslag, dat zich in een zeer actueel debat inschrijft: de in vraagstelling van het sociale zekerheidssysteem in Europa.

+ ontmoeting / debat

Begin jaren Œ80 getuigen jongeren uit een arbeidersmilieu, allen werkloos, van hun wens om een beter leven te bereiken. De fabrieken sluiten één na één, maar de jongeren blijven dromen. Er zijn zij die niet willen werken, hun vrienden-arbeiders die echt niet werkloos willen zijn, een vakbondsgedelegeerde vol idealen over volledige tewerkstelling, allemaal op café. Dit document getuigt van een crisisperiode waar de maatregelen om de werkloosheidsuitkering te verminderen tot woelige manifestaties leidden tegen de vreugdeloze maatregelen van de regering.—

In 1967 (250 000 werkzoekenden) maakte Georges Pompidou, eerste minister van Frankrijk, zich zorgen: «indien we op een dag aan honderdduizend werklozen zijn, dan is het revolutie». De revolutie kwam niet. Wat dan wel? Een leger interim-werkers, contracten van bepaalde duur, de arbeidersnederlaag, de verzwakking van de syndicaten, de ontmanteling van de zorgstaat en de fragmentatie van de volksklassen. Het personage van Edouard Balladur illustreert treffend de tegenstelling tussen twee tijdperken: in 1968 speelt het jonge raadslid van Pompidou mijnenveger voor het rode gevaar. Dertig jaar later vertelt de ex-minister op misprijzende toon dat hij niets tegen de woorden «flexibiliteit» en «precariteit» heeft. In tussentijd ligt de salarismaatschappij aan diggelen, zijn de beschermingssystemen eraan, en worden de «linkse» waarden ­gelijkheid, broederlijkheid- in het belachelijke getrokken.

De film vertelt in twee delen de geschiedenis van het fenomeen werkloosheid in Frankrijk, met getuigenissen van beleidsmakers, fragmenten van archiefbeelden en fictiefilm, reportages over werklozen... zie ook de sprekende beelden van de beruchte zakenman Bernard Tapie en zanger Yves Montand, die getuigen van het ideologische werk vereist om mentale patronen te veranderen.

+ ontmoeting met de regisseur

"La comédie du travail", een ongerijmde, demente mini fabel op het thema "werkzoekenden", schetst de parallelle portretten van een professionele dopper die vastberaden is niks te doen en een obsessief promotor van "werk ten allen prijze". We ontmoeten er tevens: een soortement Moeder Theresa Van Den Dop die alles in het werk stelt een job te bezorgen aan hen die er geen willen. In Frankrijk kwam alleen Luc Moullet in aanmerking om met een onderwerp als werkloosheid zo"n film te maken. Moullet is afkomstig uit de Nouvele Vague; hij is koddig ex-criticus van Cahiers du Cinéma en droogkomisch cineast, gespecialiseerd in sarcasme en bijtende spot. Op 25 jaar tijd knutselde hij 6 gagfilms in elkaar, op de grens van subversief en ongepast. "La comédie du travail" ligt in de lijn van "Une aventure de Billy the Kid" en "Anatomie d’un repas" ­ en is nogmaals een essay in zwarte dwaasheid. De regisseur betreurt slechts één ding: "Als motto voor mijn film had ik de volgende uitspraak van een bekend humorist willen gebruiken: "De mens is niet gemaakt om te werken; het bewijs: werk maakt hem moe".

In de strijd tegen het chagrijn, stellen we je een gevarieerde avond voor, met kortfilms (activistisch en / of zelfspottend) en bedrijfsfilmpjes (zeer serieus), en met interventies, liedjes, onverwachte gasten... En waarom zouden we geen paske wagen op de danspiste om het einde van de stempelcontrole passend te vieren, met een vrolijkdecadent anti-labeur bal, opgeluisterd door Matthieu Ha & les Novembristes en hun subliminale dia’s tegen het werk! Dit alles gratis toegankelijk, hoera!

Wat er o.a. op het scherm passeert (in willekeurige volgorde):

 kortfilms van de DVD "Precarity" (Euromayday 2005)

"Yo Mango Tango" (Barcelona) - "St precarius goes shopping" (Milano), "Contrato Basura", "Nous sommes partout" (plateforme des intermittents / platform)...

 en ook: "ONEM ou on n’aime pas" (André François) - "Twice a month gang" (Hugues Haussman) - "PleinOPENair" (Hugo Van der Vennet)

 and more...

In het kader van zijn observatiewerk en zijn kritiek op de Amerikaanse instellingen, filmt Frederick Wiseman in 1974 het dagelijkse leven in een Social Welfare Center in New York. Gedurende verschillende maanden, woont hij als stille getuige de discussies bij tussen de werknemers en de gebruikers. Ze worden van de éne dienst naar de andere gestuurd, steeds verplicht zich te verantwoorden en een rol op te voeren om te kunnen genieten van hun uitkering. Honderden mensen, wanhopig en verontwaardigd, maar steeds waardig, onderwerpen zich gedurende twee en een halfuur aan de camera van de meester van de "directe" cinema. De conversaties, integraal gereconstrueerd, zonder commentaar, doen de kijker letterlijk in het vreselijke aquarium van de sociale werkelijkheid duiken waar arme stumperds stranden in de netten van een overbelaste en machteloze administratie. Nee, dit is geen samenvatting van een futuristische en visionaire B-serie. Dit speelt zich af in de Verenigde Staten in 1975.
—