Edito enz.

Een gek wordt bedacht met een reeks namen die soms op het tedere af zijn, vaak geringschattend, soms wetenschappelijk. Zot, gaga, kierewiet, kuku (IJslands), knetter, van lotje getikt, slag van de molen, op je kop gevallen... klinken nog min of meer sympathiek. Andere termen zijn ronduit beledigend zoals achterlijk, abnormaal, imbeciel, psychiatrisch "geval"... Maar wat te denken van wetenschappelijk klinkende benamingen die je met een (vaak levenslang) etiket opzadelen zoals debiel, schizofreen, psychotisch, pervers, autist, hysterisch, maniak, depressief, neurasthenie...

Sinds haar ontstaan heeft film belangstelling voor het personage van de gek. Veel van de films die Nova toont tijdens "CinemAsiel" in samenwerking met L’Autre Lieu en Psymages zijn portretten van mensen zoals u en ik, vrouwen en mannen die bestempeld worden als "waanzinnig" maar die nauwelijks te onderscheiden zijn van de "normalen". Dit is niet zomaar. Het is een keuze. We willen de mens achter de gek rehabiliteren als een uniek wezen dat communiceert met zijn medemensen en dat best wat verdediging kan gebruiken tegen de instelling die zo vaak vervreemding bewerkstelligt, de psychiatrische instelling.

Het thema "alternatieven voor psychiatrie" werd uitgewerkt vanuit vier invalshoeken. We begonnen met de psychiatrie zelf, waar we focusten op de vreemde kantjes van dit brede veld, om vervolgens beter de bijdrage van de antipsychiatrie te kunnen begrijpen.

Vervolgens wilden we de verschillende alternatieven voor de psychiatrie bekijken. Andere ervaringen bestaan en soms bestaan ze al sinds mensenheugenis. Ze worden in praktijk gebracht door veldwerkers, psychologen of (ex-)patiënten zelf.

We wilden ook zien wat er in de meer traditionele psychiatrie zelf aan alternatieven bestaat. Kunsttherapie als luisterend oor (en niet als psychologiserende interpretatie) laat een benadering toe van iemand in zijn lijden als artiest, niet als patiënt. Buiten de dag rond videoworkshops georganiseerd door Psymages, worden twee avonden gewijd aan de verschillende tendensen in kunsttherapie. Tentoonstellingen en een concert vullen de reeks films aan die gaan over de nauwe band tussen kunst en waanzin.

Tenslotte is er de etnotherapie die, om psychisch lijden te begrijpen, eveneens een andere weg voorstelt door terug te grijpen naar traditie en geloof dat heerst in het land van herkomst. De Afrikaanse uitdrijvingsrituelen hebben een therapeutisch karakter en inspireren de dag van vandaag vele etnotherapeuten. Een avond met een Gnawaconcert is gewijd aan drie van deze rituelen.

Blijft de intrigerende vraag waarom filmmakers waanzin zo aantrekkelijk vinden om in beeld te brengen. Dit programma wil hier een (bescheiden) reflectie over aanbieden. Enkele filmmakers, die een bijzondere kijk hebben willen brengen over de asiel en de gekken zullen hiervan gkomen getuigen. Een mogelijk antwoord zou kunnen zijn: omdat de gek ons meer kan leren dan hij/zij van ons!

L’Autre Lieu

De vzw "l’Autre lieu" RAPA (Recherche Action sur la Psychiatrie et les Alternatives) is een vereniging werkzaam op het domein van de alternatieven voor de psychiatrie met als doel om geïsoleerde personen met een grote psychosociale kwetsbaarheid weg te houden van hospitalisatie of opname in de instelling door het bieden van een luisterend oor, onthaal, hulp. Het gaat om andere invalshoeken dan wat de geïnstitutionaliseerde psychiatrie vooropstelt, met als doelstelling: sociale banden aangaan of vernieuwen in de eigen omgeving om (opnieuw) deel uit te maken van de samenleving. Anderzijds is de vzw erkend als vormingsinstelling bezig met reflectie en sensibilisering met betrekking tot geestelijke gezondheidszorg. De vzw organiseert debatten, ontmoetingen en colloquia ter attentie van een divers publiek. Daarnaast zet de vzw ook eigen acties op, gelinkt aan culturele projecten, die aanzetten tot reflectie over het functioneren van de psychiatrie.

Maria-Thérèsestraat 61, 1210 Brussel

Tel : 02/230.62.60

Fax : 02/230.47.62

E-mail : autrelieu.rapa@tiscali.be

Web: http://home.tiscali.be/autrelieu

+ Psymages

Psymages is een vzw die zich toelegt op het audiovisuele in de mentale gezondheidsector. Een databank van audiovisuele producties. Een plek voor uitwisseling, reflexie en animatie i.v.m. gerelateerde thema’s. Een helpende hand bij programmaties voor seminaries en publieksevenementen.

Veeweydestraat 60, 1070 Brussel

02/534 55 29 (antwoordapparaat)

http://www.psymages.be/

Patrick Allegaert & Alexander Couckhuyt (Dr. Guislain Museum, Gent), Nathan Octave, le CNASM, Philippe Laly, Dominique Loreau, Raphaël Didion, Raymond Depardon, Anne Querrin, Christian Struyf, Fabrizio Terranova, Vincent Mattyn, Kobe Matthys, Maria Puig, Philippe Woitchik, Famille Mériaux, Clara Chastan, Suzanne Hammacher, Ministère des Affaires étrangères (France), Laurent Pellé, Annie Le Goff.

Kijkploeg :

Alexandre, André, Anne-Marie, Christel, Dalila, Grégory, Manon, Mathias, Véronique.

Om te beginnen:

Michel FOUCAULT: Histoire de la folie à l’âge classique (Gallimard, 1961) / De geschiedenis van de waanzin in de 17e en 18e eeuw (Meppel, 1975).

Ronald Laing et l’antipsychiatrie (Payot, 1974).

Kees TRIMBOS: Antipsychiatrie. Een overzicht (Loghum Slaterus, 1975).

Passage 144. Terug naar de baarmoeder, ed. Steven De Batselier (Walter Soethoudt, 1979).

http://www.antipsychiatry.org/francais.htm

http://www.alterpsy.org/

http://antipsychiatrie.free.fr/

Voortrekkers van de antipsychiatrie:

Mary BARNES & Joseph BERKE: Mary Barnes. Un voyage à travers la folie (Seuil, 1973) / De reizen van Mary Barnes door de waanzin (Bert Bakker, 1973).

Franco BASAGLIA: Qu’est-ce que la psychiatrie (PUF, 1977) / Wat is psychiatrie ? (Ambo, 1973).

David COOPER: Psychiatrie et anti-psychiatrie (trad. M. Braudeau, Seuil, 1970) / Psychiatrie en anti-psychiatrie (Meppel, Boom, 1973); Mort de la famille (Seuil, 1972) / Death of the Family (London, 1971).

Ronald D. LAING: La politique de l’expérience (Stock, 1969) / Strategie van de ervaring (Meppel, 1971); Le moi divisé (Stock, 1970) / Het verdeelde zelf (Meppel, 1971); Soi et les autres (Gallimard, 1971) / Het zelf en de anderen (Meppel,1970).

Thomas SZASZ: Le mythe de la maladie mentale (PUF, 1976) / Geestesziekte als mythe (Lemniscaat, 1972).

Over kunst therapie:

Hans PRINZHORN: Expression de la folie (Gallimard, 1984) / Bildnerei des Geisteskranken (Berlin, 1923).

Jean FLORENCE: Art et thérapie: liaison dangereuse? (FUSL, 1997).

Jean-Pierre KLEIN: L’art-thérapie (PUF, 2002).

L’art à la marge. Les arts psy et les autres (Utopsya, 2003).

Ethnopsychiatrie:

Georges DEVEREUX: Essais d’ethnopsychiatrie générale (Gallimard, 1970, 1983).

Tobie NATHAN: L’influence qui guérit (Odile Jacob, 1994).

Vincent CRAPANZANO: Les Hamadcha. Une étude d’ethnopsychiatrie marocaine (trad Olivier Ralet, Les empêcheurs de penser en rond, 2000) / The Hamadsha: A Study in Moroccan Ethnopsychiatry (Berkeley, 1973).

http://www.ethnopsychiatrie.net/biblio.htm

Alternatieven:

Réseau-alternative à la psychiatrie, éd. Mony Elkaïm (UGE, 1977).

Luc VIGNEAULT: Aller-retour au pays de la folie (Ed. de l’homme, 1997).

Psychiatrie en cinéma:

Glenn O. GABBARD: Psychiatry and the cinema (American Psychiatric Press, 1999).

Brigitte GAUTHIER: Dramaturges et cinéastes de l’antipsychiatrie : entretiens sur l’ère de la fragmentation (L’Harmattan, 2003).

"Psymages" geeft een selectie van werken over het gebruik van het audiovisuele middelen in het kader van therapeutische ateliers en over de link tussen psychiatrie en cinema. Disponible sur/ beschikbaar op: http://www.equipe.be/psybiblio.html

Guattari en cinema: